Szanowni Państwo,
Strona internetowa Zespołu Badań nad Rękopisami SIGLUM ruszyła! Zapraszamy do korzystania z witryny oraz do czytania i komentowania bloga. Będziemy w tym miejscu przedstawiać prace i inicjatywy naszego Zespołu oraz indywidualne projekty wszystkich uczestników. Zamierzamy również informować o ważnych dla nas wydarzeniach. Oczywiście czekamy na Państwa komentarze – chcielibyśmy, aby blog stał się forum nieformalnej wymiany myśli i informacji o naszej pracy, odkryciach i inicjatywach; miejscem, gdzie będzie można zamieścić informacje o szczególnie interesujących rękopisach, czy poprosić o pomoc specjalistów z pokrewnych dziedzin.
Opowieści kanterberyjskie, tzw. Ellesmere Manuscript, Huntington Library, San Marino, California, EL 26 C 9, fol. 153v
Kilka słów o genezie i kształcie Zespołu
Inicjatorkami utworzenia na UW zespołu, zajmującego się badaniem rękopisów średniowiecznych i wczesnonowożytnych były Monika Opalińska z Instytutu Anglistyki, Anna Just z Instytutu Germanistyki oraz Agnieszka Fabiańska z Gabinetu Rękopisów BUW. Indywidulane doświadczenia w pracy nad rękopisami doprowadziły do wspólnej organizacji cyklicznych warsztatów i zebrań w Gabinecie Rękopisów od roku akademickiego 2018/2019. Podczas tych spotkań studenci mogli poznać podstawy warsztatu pracy z manuskryptami. Potem zrodziła się idea, by tym działaniom nadać bardziej zorganizowaną formę i spróbować zintegrować środowisko osób, zajmujących się najszerzej pojętą książką rękopiśmienną. I tak Zespół został formalnie powołany do życia na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego 25 stycznia 2021 roku.
Najbardziej znamienną cechą naszego Zespołu jest jego interdyscyplinarny charakter. Wspólnym mianownikiem są rękopisy, ale szukamy w nich często różnych rzeczy. Dla części z nas rękopis zawiera przede wszystkim teksty, dla innych – jest obiektem artystycznym lub kolekcjonerskim. Jest też obiektem materialnym, którego poszczególne elementy są przedmiotem analiz materiałowych i zabiegów konserwatorskich. Interesują nas wszystkie możliwe formy rękopisów, wytworzone we wszystkich regionach świata od czasów najdawniejszych aż do dziś. Pierwotnie Zespół gromadził wyłącznie pracowników UW, jednak dość szybko zaczęły do niego dołączać osoby z innych instytucji. Lista członków nie jest zamknięta. Zapraszamy wszystkich, którzy czują się związani z rękopisami i chcą się z nami spotykać i współpracować.
Pierwsze wspólne projekty
Jednym z pierwszych efektów naszej współpracy w ramach Zespołu jest przekrojowy projekt poświęcony fragmentom kart z jedenastowiecznego anglosaskiego psałterza, odkrytych w oprawie książki z początku XVII wieku ze zbiorów Biblioteki Elbląskiej. Jest do zabytek wysokiej klasy europejskiej, unikatowy w skali Polski. Fragmenty odnalezione przez Paulinę Pludrę-Żuk, Martę Czyżak i Ewę Chlebus w trakcie prowadzonego w ramach Fragmentarium projektu Medieval manuscript fragments of Teutonic Prussia in collections of the Parker Library, Corpus Christi College, Cambridge, the C. Norwid Library in Elbląg and the University Library in Toruń as the evidence in reconstructing the history of collections są obecnie przedmiotem przekrojowych badań w kolejnym projekcie, który łączy kompetencje filologów, konserwatorów, chemików i fizyków. Wstępne badania lingwistyczne, paleograficzne i historyczne pozwoliły nam postawić hipotezę, że fragmenty odnalezione w Elblągu mogły być pierwotnie częścią tego samego rękopisu, z którego pochodzą cztery inne fragmenty kart, przechowywane obecnie w Cambridge University Library, Sondershausen, Schlossmuseum oraz Haarlem Stadsbibliotheek. Według jednej z hipotez, oryginalny psałterz mógł należeć do Gunhildy, najmłodszej siostry Harolda II – ostatniego anglosaskiego króla Anglii. Aby zweryfikować tę hipotezę postanowiliśmy połączyć badania tradycyjne – filologiczne i proweniencyjne – z nieinwazyjnymi badaniami materiałowymi. Pozwolą nam one, między innymi, określić skład pierwiastkowy atramentu, odczytać ukryte partie tekstu, porównać strukturę pergaminu. Wyniki naszych badań chcemy następnie przedstawić pozostałym bibliotekom i opracować wspólny, przekrojowy projekt europejski, którego celem byłaby analiza porównawcza wszystkich ocalałych fragmentów. W założeniu nasz projekt obejmuje również rekonstrukcję cyfrową zachowanych kart i ich wizualizację. Tak zakrojone badania mają nie tylko znaczenie poznawcze w wymiarze naukowym. Dzięki nim możemy dokładnie zbadać stan unikatowego zabytku i zabezpieczyć go w przyszłości.
W pracach nad projektem uczestniczą specjaliści z Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Biblioteki Elbląskiej. O rozwoju projektu i wynikach naszych prac będziemy informować na stronie Zespołu.
Spotkania, wykłady, warsztaty
W nadchodzącym roku akademickim planujemy wykłady, warsztaty i spotkania ze specjalistami różnych dziedzin, zajmujących się manuskryptami. Chcielibyśmy, by przynajmniej część tych spotkań mogła przebiegać na żywo. Mamy nadzieję, że wkrótce uda nam się otworzyć własną pracownię, która będzie nie tylko przestrzenią badawczą, ale również miejscem spotkań Zespołu i osób z nim związanych. Tymczasem zapraszamy do Gabinetu Rękopisów BUWu oraz na Wydział Neofilologii UW. O nadchodzących wydarzeniach będziemy Państwa informować na naszej stronie.
Zapraszamy do czytania i komentowania wpisów!