26 lutego 2023 r. odszedł Profesor Helmut Gneuss, wybitny mediewista, specjalista w zakresie językoznawstwa historycznego, studiów nad rękopisami, paleografii, języka, kultury i piśmiennictwa średniowiecznej Anglii. Zawodowo i naukowo związany był z wieloma ośrodkami akademickimi, począwszy od Freie Universität w Berlinie, poprzez uniwersytety w Heidelbergu, Cambridge, UNC w Chapel Hill i wreszcie Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium, gdzie w latach 1965-1997 kierował Katedrą Angielskiego Językoznawstwa Historycznego i Średniowiecznej Literatury Angielskiej (Chair for English Historical Linguistics and Medieval English Literature). Do najważniejszych prac jego autorstwa należą A Preliminary List of Manuscripts Written or Owned in England up to 1100  (1980), Learning and Literature in Anglo-Saxon England (1985), Books and Libraries in Early England and Language and History in Early England (1996) oraz Handlist of Anglo-Saxon Manuscripts (2001). Opublikowany w 2014r. katalog rękopisów Anglo-Saxon Manuscripts: A Bibliographical Handlist of Manuscripts and Manuscript Fragments Written or Owned in England up to 1100 (opracowany wraz z Michaelem Lapidgem) – stał się niezastąpionym kompendium dla wszystkich badaczy zajmujących się kulturą rękopiśmienną i piśmiennictwem wczesnośredniowiecznej Anglii.

Jednym z tropów badawczych, którym Profesor Helmut Gneuss poświęcał szczególną uwagę były rozproszone fragmenty rękopiśmienne. W 1998 r. opublikował artykuł pt. ‘A newly-found fragment of an Anglo-Saxon psalter’, w którym przedstawił dokładną analizę karty rękopiśmiennej z zaginionego psałterza łacińskiego, odnalezioną i opisaną przez H. Pilcha rok wcześniej. Dekadę później, w roku 2008, pisząc o tym samym fragmencie w innym artykule (‘More Old English from Manuscripts’), postawił intrygującą hipotezę, że zaginiony rękopis, który przetrwał w zaledwie kilku fragmentach, mógł należeć do najmłodszej siostry Harolda II – Gunhildy. Ten trop w badaniach Profesora Gneussa stał się pośrednio przyczynkiem do projektu realizowanego od 2020 roku przez kilka osób z naszego Zespołu: Analysis of manuscript fragments.

Jeden z listów Helmuta Gneussa, 16 marca 2021r.

Odnalezione w Bibliotece C. Norwida w Elblągu fragmenty psałterza okazały się kolejnym elementem pochodzącym z tego samego średniowiecznego kodeksu. W trudnych latach pandemii  wywiązała się między nami korespondencja na temat tych fragmentów, dzięki której pozostał  jasny i trwały ślad poszukiwań. W listach pisanych drobnym, starannym pismem, Profesor Gneuss dzielił się z nami swoimi spostrzeżeniami i hipotezami, a także nieskrywaną radością i entuzjazmem dla nowego i tak niespodziewanego – z racji na miejsce –  odkrycia. Rozumiał jego wagę. Cieszył się z niego razem z nami. Mam głęboką nadzieję, że dotarła do Profesora ostatnia wiadomość o kolejnych fragmentach rękopisu znalezionych w Bibliotece Elbląskiej, nawet jeśli nie zdążył już na nią odpowiedzieć.

Wspomnienie o Profesorze Helmucie Gneussie zamieścili na stronie Uniwersytetu w Monachium jego współpracownicy i studenci: http://www.anglistenverband.de/en